Η
άνοια μπορεί να εκδηλωθεί σε οποιονδήποτε άνθρωπο ανεξάρτητα από το φύλο του ή την κοινωνική του τάξη, προσβάλλοντας κυρίως
ηλικιωμένους, χωρίς να αποκλείεται όμως και η προσβολή ενός ατόμου με μικρότερη ηλικία. Εκτός της μνήμης, επηρεάζει πολλές νοητικές
λειτουργίες, όπως την συγκέντρωση, τη διάθεση, τα συναισθήματα, την ίδια την επικοινωνία, επηρεάζοντας την
καθημερινότητα του ανθρώπου, και την συμπεριφορά του (Πανελλήνια Ομοσπονδία
Νόσου Αlzheimer και Συναφών Διαταραχών, 2015). Αυτή η
σταδιακή μείωση των ικανοτήτων του ατόμου να ανταποκριθεί στην καθημερινή του
ζωή, να θυμηθεί, να εκφραστεί λογικά επηρεάζει αρνητικά και την οικογένεια του.
Η νόσος αυτή έχει μια διαρκή και ασταμάτητη εξέλιξη, όπου ο ρυθμός της
εξαρτάται από τον τρόπο που την βιώνει ο άνθρωπος. Ωστόσο σημαντική επίδραση
ασκούν διάφοροι παράγοντες όπως είναι η φυσική κατάσταση του ατόμου, η
συναισθηματική στήριξη της οικογένειας και του περιβάλλοντος του και κατά πόσο
μπορούν να είναι δίπλα του, και να έχουν
τη διάθεση να βοηθήσουν ώστε να μην χειροτερέψει η κατάσταση του. Τα
συμπτώματα της άνοιας είναι πιθανό να εμφανιστούν σε διάφορα στάδια, χωρίς να είναι αναμενόμενο ότι οι
άνθρωποι θα παρουσιάσουν το σύνολο αυτών. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι στα
στάδια αυτά υπάρχει η πιθανότητα «διαύγειας»
των ασθενών για σύντομα χρονικά διαστήματα (Πανελλήνια Ομοσπονδία Νόσου Αlzheimer και Συναφών Διαταραχών, 2015).
Τύποι Άνοιας
Νόσος
Αlzheimer
Η άνοια εκδηλώνεται σε διάφορες μορφές με πιο
σοβαρή αλλά και συχνότερη μορφή όπως προαναφέρθηκε παραπάνω την νόσο του Αlzheimer. Η νόσος αυτή
χαρακτηρίζεται από ένα «ανοϊκό σύνδρομο» και μία «νοητική απόκλιση» (Xριστοδούλου και Κονταξάκης, 2000:
131). Καταστρέφει τα νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου τα οποία βοηθούν στην
αποθήκευση των αναμνήσεων.
Σημαντικοί
παράγοντες κινδύνου στη νόσο Αlzheimer θεωρούνται η κληρονομικότητα και η
προχωρημένη ηλικία. Έτσι εμφανίζεται κυρίως σε ηλικιωμένους άνω των 65 ετών,
ενώ σε ηλικίες άνω των 75 και 85 τα
ποσοστά επικράτησης της νόσου είναι υψηλά. Παρατηρείται ότι μετά την διάγνωση
της, η εξέλιξη της νόσου είναι βραδεία με διάρκεια οκτώ χρόνια. Το Alzheimer δυσκολεύει την ζωή των
ανθρώπων, καθώς μειώνεται η λειτουργικότητα τους, δυσκολεύονται να
ανταποκριθούν στις καθημερινές τους δραστηριότητες ενώ σε προχωρημένο στάδιο η
ζωή τους γίνεται δυσκολότερη. Η νόσος περιλαμβάνει στάδια το πρώιμο, μέσο, σοβαρό και τελικό. Σε πρώιμο
στάδιο το άτομο μπορεί να εμφανίσει σημάδια κατάθλιψης, σε μέσο στάδιο,
αδυναμία να ανταποκριθεί στο νοικοκυριό ή στην καθημερινή του υγιεινή, συνάμα
στο σοβαρό και τελικό στάδιο το άτομο χρίζει υποστήριξης καθώς δεν είναι σε
θέση να αναγνωρίζει το περιβάλλον του, και μπορεί να αντιμετωπίζει δυσκολία στη
κατάποση και στο βάδισμα (Πανελλήνια Ομοσπονδία Νόσου Αlzheimer και Συναφών Διαταραχών, 2015).
Η
νόσος Alzheimer
περιλαμβάνει νοητικά συμπτώματα όπως την αμνησία, αφασία, αγνωσία και απραξία. Αμνησία
ορίζεται ως η απώλεια της πρόσφατης μνήμης στο πρώιμο στάδιο ενώ σε προχωρημένο
στάδιο επηρεάζεται η μακροχρόνια μνήμη του ατόμου. Επίσης ο όρος αφασία
σχετίζεται με τις διαταραχές του λόγου καθώς τα άτομα ανάλογα το στάδιο που
βρίσκονται εμφανίζουν δυσκολία στην έκφραση τους και την κατανόηση ενώ η
αγνωσία επηρεάζει την ικανότητα του ατόμου να αναγνωρίζει πρόσωπα ακόμα και το
σπίτι ή το αυτοκίνητο του. Η απραξία αφορά την δυσκολία στην κίνηση, έτσι ο
ασθενής δυσκολεύεται να ντυθεί, να χειριστεί μηχανήματα ενώ σε προχωρημένο
στάδιο παρουσιάζει αδυναμία στη μάσηση. Επιπρόσθετα οι ασθενείς εκδηλώνουν μία
η περισσότερες από αυτές τις «μη νοητικές, ψυχικές διαταραχές» με συνηθέστερα
συμπτώματα της νόσου την κατάθλιψη, επιθετικότητα, ψευδαισθήσεις και παρανοϊκές
αντιδράσεις ((Xριστοδούλου
και Κονταξάκης, 2000: 131).
Για
την αντιμετώπιση της νόσου υπάρχουν θεραπείες, όπως εργοθεραπεία, σωματική
άσκηση, κ.α, οι οποίες ανταποκρίνονται στις ανάγκες των ασθενών και των σταδίων
που βρίσκονται, ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής τους (Εταιρία Νόσου ALZHEIMER & Συναφών
Διαταραχών, 2009).
Aγγειακή Άνοια
Η
αγγειακή άνοια κατέχει την δεύτερη θέση σε συχνότητα και οφείλεται σε
εγκεφαλικά επεισόδια μικρά ή μεγάλα, τα οποία έχουν ως αποτέλεσμα την ανεπαρκή
μεταφορά οξυγόνου στα αγγεία του εγκεφάλου και στη νέκρωση τους. Κάποια από τα
συμπτώματα που εμφανίζουν οι ασθενείς της αγγειακής άνοιας είναι η κατάθλιψη, η
αστάθεια στο βάδισμα, η έκπτωση των νοητικών λειτουργιών και μικρή απώλεια
μνήμης. Συνάμα οι ασθενείς σε προχωρημένα στάδια, ανταποκρίνονται με δυσκολία
στην καθημερινή τους ζωή όπως στα ψώνια και στο ντύσιμο τους (Εταιρία Νόσου ALZHEIMER & Συναφών
Διαταραχών, 2009).
Άνοια
με σωμάτια Lewy
grontida periua
Aυτός ο τύπος άνοιας σχετίζεται με
την μορφή που παίρνουν τα εγκεφαλικά νευρικά κύτταρα καθώς είναι «μικροσκοπικές
σφαιρικές δομές». Η νόσος αυτή σε
αρκετούς ασθενείς παρουσιάζει κοινά συμπτώματα με την νόσο Parkinson, συμπτώματα δηλαδή
φόβου και αργής κίνησης. Επίσης άλλα συμπτώματα της άνοιας με σωμάτια είναι η
έλλειψη συγκέντρωσης, η δυσκολία υπολογισμού των αποστάσεων με αποτέλεσμα πτώσεις και ταυτόχρονα παρουσιάζονται και
ψευδαισθήσεις οπτικές (Πανελλήνια Ομοσπονδία Νόσου Αlzheimer και Συναφών Διαταραχών, 2015: 13).
Mετωποκροταφική άνοια (Άνοια επί
νόσου Pick)
Σε
αυτή την μορφή άνοιας, οι ασθενείς εμφανίζουν αλλαγές στο χαρακτήρα τους και
διαταραχές στη νοητική λειτουργία της μνήμης τους. Εμφανίζεται κυρίως σε
ηλικίες (50-60) και διακρίνεται σε τρείς τύπους, τύπος άρσης αναστολών όπου το
άτομο εκδηλώνει διαταραχή στη συμπεριφορά του, τύπος απάθειας με διαταραχές στη
βούληση του ασθενούς και στο τύπο με
στερεοτυπίες εκδηλώνονται ψυχαναγκαστικές διαταραχές (Κλεφτάκη και Μαρκουλάκη,
2018).
Άνοια
επί νόσου Parkinson
Σε
αυτό το τύπο άνοιας σύμφωνα με Τσολάκη & Καζής (2010) παρατηρούνται
συμπτώματα σχετικά ήπια, όπως δυσκολία στο λόγο, στην έκφραση ειδικά όταν
πρέπει ο ασθενής να επικοινωνήσει με αρκετά άτομα και αφηρημένη σκέψη. Η διαφορά της νόσου από
την άνοια Lewy
Body
έγκειται
στην εμφάνιση των συμπτωμάτων της σε αρχικό στάδιο της νόσου ενώ για να
διαγνωστεί ένας ασθενής με άνοια επί νόσου Parkinson θα
πρέπει να εμφανίζει «μνημονικές και οπτικοχωρικές διαταραχές» (Κλεφτάκη και
Μαρκουλάκη, 2018: 23).
Άνοια
επί νόσου Creutzfeldt-
Jacob
H
άνοια αυτή εμφανίζεται κυρίως στην ηλικία των 50 χρόνων, όπου ο ασθενής
παρουσιάζει εκτεταμένες νευρολογικές μεταβολές με αποτέλεσμα τον θάνατο μέσα σε
ένα με δύο έτη σύμφωνα με την ταξινόμηση ICD, (2008) στο (Κλεφτάκη και
Μαρκουλάκη, 2018). Έτσι στα πρώτα στάδια εκδήλωσης της νόσου ο ασθενής
εμφανίζει απώλεια μνήμης, δυσκολία στο γράψιμο αλλά και στην ομιλία. Παράλληλα
είναι πιθανό να εκδηλωθούν μείωση της όρασης, δυσκολία κατανόησης των χρωμάτων,
δυσκολία στον ύπνο ενώ σε προχωρημένο στάδιο ακόμα και παραφροσύνη.
Άνοια
επί νόσου Huntigton
Aυτός ο τύπος άνοιας μεταδίδεται με
«αυτοσωματικό γονίδιο» και παρατηρείται μια εκφύλιση του εγκεφάλου ίδια και στα
δύο φύλα. Αποτελεί μια βραδεία νόσο με κατάληξη στο θάνατο μετά από δέκα με
δεκαπέντε έτη. Η πιθανότητα εμφάνισης της νόσου είναι στην ηλικία των 30-40
χρονών. Τα κύρια συμπτώματα της είναι το άγχος, οι αλλαγές στην προσωπικότητα
αλλά και κινήσεις χορειακές στα χέρια και στο βάδισμα (Κλεφτάκη και Μαρκουλάκη,
2018: 22).
Άνοια
επί νόσου, οφειλόμενη στον ιό της ανοσοεπάρκειας του ανθρώπου (HIV)
H άνοια αυτή έχει γρήγορη εξέλιξη και άμεση
σχέση με τον ιό HIV,
με κύρια διαταραχή την μείωση γνωστικών λειτουργιών. Ο ασθενής παρουσιάζει
έλλειψη μνήμης, δυσχέρεια στη συγκέντρωση και στην ανάγνωση ενώ σε τελικό στάδιο ανικανότητα ομιλίας
μέχρι και θάνατο. Για την διάγνωση της νόσου συναντώνται συμπτώματα απομόνωσης, αστάθειας, επιληπτικές κρίσεις
και διαταραχές των κινήσεων (Κλεφτάκη και Μαρκουλάκη, 2018).
Άνοια
από τραύμα εγκεφάλου
Αυτός
ο τύπος άνοιας σχετίζεται με τραυματισμούς στο κρανίο με απόρροια κάποιο
αιμάτωμα, το οποίο εμφανίζεται κυρίως σε ηλικίες άνω των 60 ετών και σε άτομα
με εθισμό στο αλκοόλ ή με επιληψία. Είναι σύνηθες ένας τέτοιου είδους
τραυματισμός να εκληφθεί ως ασήμαντος. Για την διάγνωση της νόσου απαιτείται
εγκεφαλογράφημα και ακτινογραφία του κρανίου. Όσον αφορά τη συμπτωματολογία της
νόσου περιλαμβάνει πονοκεφάλους, πίεση στον κρόταφο ακόμα και λήθαργο (Κλεφτάκη
και Μαρκουλάκη, 2018).
Βιβλιογραφία
Εταιρία Νόσου ALZHEIMER & Συναφών
Διαταραχών., 2009. Εγχειρίδιο Φροντιστών. [1 Νοεμβρίου 2018]. Διαθέσιμο από: https://issuu.com/alzheimer/docs/frontistes_manual?fbclid=IwAR2_oCXlMpLI8fxckcOwliuqi5ZzVIFQMMH0ALFth6FdtlP2u5ig4khM_DY
.
Kλεφτάκη, Ι. και Μαρκουλάκη, Κ.,
2008. Τρίτη ηλικία και Άνοια: Συγκριτική μελέτη των γνωστικών ελλειμάτων των
ηλικιωμένων σε ημιαστική-αγροτική κοινότητα. Πτυχιακή εργασία. Τ.Ε.Ι
Κρήτης.
Πανελλήνια Ομοσπονδία
Νόσου Alzheimer
και Συναφών Διαταραχών., 2015. Βοήθεια
για τους περιθάλποντες ατόμων με άνοια. χ.τ. Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. [1 Νοεμβρίου
2018]. Διαθέσιμο από: https://issuu.com/alzheimer/docs/frontistes_manual?fbclid=IwAR32T37E0J9g_tBvr0xe70uMJVgLuEVzGxwDO9ESgxe34mAknjCaa77nYfo .
Χριστοδούλου, Γ. Ν. και
Κονταξάκης, Β.Π., 2000. Η Τρίτη Ηλικία. Αθήνα: Βήτα Ιατρικές εκδόσεις ΜΕΠΕ.
