ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ
ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΠΛΑΤΩΝ, Πρωταγόρας 322a-323a
Ζεὺς οὖν δείσας περὶ τῷ γένει ἡμῶν μὴ ἀπόλοιτο πᾶν, Ἑρμῆν πέμπει ἄγοντα εἰς ἀνθρώπους αἰδῶ τε καὶ δίκην, ἵν’ εἶεν πόλεων κόσμοι τε καὶ δεσμοὶ φιλίας συναγωγοί. Ἐρωτᾷ οὖν Ἑρμῆς Δία τίνα οὖν τρόπον δοίη δίκην καὶ αἰδῶ ἀνθρώποις· «Πότερον ὡς αἱ τέχναι νενέμηνται, οὕτω καὶ ταύτας νείμω; νενέμηνται δὲ ὧδε· εἷς ἔχων ἰατρικὴν πολλοῖς ἱκανὸς ἰδιώταις, καὶ οἱ ἄλλοι δημιουργοί· καὶ δίκην δὴ καὶ αἰδῶ οὕτω θῶ ἐν τοῖς ἀνθρώποις, ἢ ἐπὶ πάντας νείμω;» «Ἐπὶ πάντας», ἔφη ὁ Ζεύς, «καὶ πάντες μετεχόντων· οὐ γὰρ ἂν γένοιντο πόλεις, εἰ ὀλίγοι αὐτῶν μετέχοιεν ὥσπερ ἄλλων τεχνῶν· καὶ νόμον γε θὲς παρ’ ἐμοῦ τὸν μὴ δυνάμενον αἰδοῦς καὶ δίκης μετέχειν κτείνειν ὡς νόσον πόλεως». Οὕτω δή, ὦ Σώκρατες, καὶ διὰ ταῦτα οἵ τε ἄλλοι καὶ Ἀθηναῖοι, ὅταν μὲν περὶ ἀρετῆς τεκτονικῆς ᾖ λόγος ἢ ἄλλης τινὸς δημιουργικῆς, ὀλίγοις οἴονται μετεῖναι συμβουλῆς, καὶ ἐάν τις ἐκτὸς ὢν τῶν ὀλίγων συμβουλεύῃ, οὐκ ἀνέχονται, ὡς σὺ φῄς—εἰκότως, ὡς ἐγώ φημι—ὅταν δὲ εἰς συμβουλὴν πολιτικῆς ἀρετῆς ἴωσιν, ἣν δεῖ διὰ δικαιοσύνης πᾶσαν ἰέναι καὶ σωφροσύνης, εἰκότως ἅπαντος ἀνδρὸς ἀνέχονται, ὡς παντὶ προσῆκον ταύτης γε μετέχειν τῆς ἀρετῆς ἢ μὴ εἶναι πόλεις. Αὕτη, ὦ Σώκρατες, τούτου αἰτία.
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Πολιτικά, 1.12, 1253a29-39
Φύσει μὲν οὖν ἡ ὁρμὴ ἐν πᾶσιν ἐπὶ τὴν τοιαύτην κοινωνίαν [: την πόλιν]· ὁ δὲ πρῶτος συστήσας μεγίστων ἀγαθῶν αἴτιος. Ὥσπερ γὰρ καὶ τελεωθεὶς βέλτιστον τῶν ζῴων ἄνθρωπός ἐστιν, οὕτω καὶ χωρισθεὶς νόμου καὶ δίκης χείριστον πάντων. Χαλεπωτάτη γὰρ ἀδικία ἔχουσα ὅπλα· ὁ δὲ ἄνθρωπος ὅπλα ἔχων φύεται φρονήσει καὶ ἀρετῇ, οἷς ἐπὶ τἀναντία ἔστι χρῆσθαι μάλιστα. Διὸ ἀνοσιώτατον καὶ ἀγριώτατον ἄνευ ἀρετῆς, καὶ πρὸς ἀφροδίσια καὶ ἐδωδὴν χείριστον. Ἡ δὲ δικαιοσύνη πολιτικόν· ἡ γὰρ δίκη πολιτικῆς κοινωνίας τάξις ἐστίν, ἡ δὲ δικαιοσύνη τοῦ δικαίου κρίσις.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Α1. α)Να χαρακτηρίσετε ως σωστές ή λανθασμένες τις παρακάτω περιόδους γράφοντας Σ ή Λ δίπλα στην καθεμία, σύμφωνα με το πρώτο κείμενο που σας δίνεται.
α) Ο Ερμής μοιράζει το σεβασμό και τη δικαιοσύνη στους ανθρώπους με τον τρόπο που μοίρασε και τις τέχνες.
β) Ο Δίας διατάζει όλοι να συμμετέχουν στο σεβασμό και τη δικαιοσύνη.
γ) Ο Πρωταγόρας συμφωνεί με το Σωκράτη ότι οι Αθηναίοι δέχονται να ακούσουν τη συμβουλή οποιουδήποτε Αθηναίου πολίτη όσον αφορά ζητήματα της πόλης.
δ) Οι Αθηναίοι πολίτες δεν θεωρούν ότι όλοι πρέπει να συμμετέχουν στο σεβασμό και τη δικαιοσύνη.
(Μονάδες 4)
β) Να εντοπίσετε στο δεύτερο κείμενο που σας δίνεται τις λέξεις με τις οποίες ο Αριστοτέλης χαρακτηρίζει τον άνθρωπο που δεν διαθέτει αρετή και να επεξηγήσετε τους χαρακτηρισμούς αυτούς.
(Μονάδες 6)
Β1. α) Γιατί η αιδώς και η δίκη είναι «πόλεων κόσμοι τε καὶ δεσμοὶ φιλίας συναγωγοί»; (Μονάδες 7)
β) Ποια είναι η λειτουργία της λέξης οὕτω στην περίοδο «Οὕτω δή, ὦ Σώκρατες…» του πρώτου κειμένου που σας δίνεται; (Μονάδες 3)
B2. «Ὥσπερ γὰρ καὶ τελεωθεὶς βέλτιστον τῶν ζῴων ἄνθρωπός ἐστιν, οὕτω καὶ χωρισθεὶς νόμου καὶ δίκης χείριστον πάντων.». Ποιο νόημα θέλει να δώσει ο Αριστοτέλης με αυτή την περίοδο του κειμένου; (Μονάδες 7). Πώς λειτουργεί ο σύνδεσμος γάρ στην περίοδο αυτή; (Μονάδες 3)
Γ. Να αντιστοιχίσετε τα δεδομένα της στήλης Α με αυτά της στήλης Β ( δύο δεδομένα της Β στήλης περισσεύουν).
| Α | Β |
| 1. Μαθητής και συνεργάτης του Αριστοτέλη. | α. Εύδοξος |
| 2. Θαύμαζε τον Αριστοτέλη για την οξύνοιά του. | β. Αριστοτέλης |
| 3. Τύραννος του Αταρνέα. | γ. Κριτίας |
| 4. Μαθηματικός, αστρονόμος και γεωγράφος | δ. Θεόφραστος |
| 5. Γίνεται πολύ αυστηρός κριτής των απόψεων των άλλων, με αποτέλεσμα να αποκτήσει πολλούς εχθρούς | ε. Πρωταγόρας |
| στ. Ερμίας | |
| ζ. Πλάτων |
(Μονάδες 10)
Δ. Να εντοπίσετε στο κείμενο που σας δίνεται λέξεις της αρχαίας ελληνικής που παρουσιάζουν ετυμολογική συγγένεια με τις παρακάτω νεοελληνικές λέξεις:
όλεθρος, δοσολογία, νομικός, εργαλείο, δυναμόμετρο, λέξη, φρόνηση, κατάσχεση, φύση, ζωντανός.
(Μονάδες 10)
Ε. ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Να εντοπίσετε τα κοινά σημεία προβληματισμού μεταξύ των απόψεων του Πρωταγόρα και του Ντεκάρτ για την αρχική κατάσταση του ανθρώπου ως την πολιτική του συγκρότηση.
Να βρεθεί μια μορφή συνένωσης που θα υπερασπίζεται και θα προστατεύει με όλη τη δύναμη από κοινού το πρόσωπο και τα αγαθά κάθε μέλους, κατά τρόπο ώστε ο καθένας, αν και σχηματίζει ενιαίο σώμα με όλους, θα υπακούει ωστόσο μόνο στον εαυτό του και θα παραμείνει το ίδιο ελεύθερος όσο και πριν. Αυτό είναι το θεμελιώδες πρόβλημα στο οποίο το κοινωνικό συμβόλαιο δίνει λύση. […] Οι υποχρεώσεις που μας συνδέουν με το κοινωνικό σώμα είναι δεσμευτικές μόνο επειδή είναι αμοιβαίες. Και η φύση τους είναι τέτοια , ώστε, εκπληρώνοντάς τες, δεν μπορούμε να εργαζόμαστε για τον άλλο χωρίς ταυτόχρονα να εργαζόμαστε και για τον εαυτό μας.
R. Descartes, Στοχασμοί περί της πρώτης φιλοσοφίας
(Μονάδες 10)
Γαρεφαλάκη Έφη
Εκπαιδευτικός Φιλόλογος
Master στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση
Φιλολογικά μαθήματα (Ηράκλειο - Γάζι - Αμμουδάρα)
Τηλ. +30 694.956.3452
